روشهای محاسبه کلینیکی داروها در بخشهای ویژه

روشهای محاسبه کلینیکی داروها در بخشهای ویژه

يكي از مراقبتهايي كه پرستاران براي بيماران خود انجام مي دهند، مراقبت دارويي مي باشد. بمنظور پيشگيري از عوارض دارويي، پرستاران ضمن دادن دارو از راههاي مجاز، مقدار داروي دستور داده شده را مي بايست محاسبه كرده و به بيمار خود بدهند. بدين منظور و بدليل زير محاسبات كلينيكي داروها از اهميت بسزايي برخوردار مي باشد.

1- اجازه تجويز و استفاده داروها توسط پرستار در موقعيت هاي بحراني

2- تنوع نوع روش استفاده از داروها ( بولوس ، انفوزيون )

3- اثر گذاري بعضي از داروها با دوزهاي خيلي كم ( دوپامين )

4- اختلاف زياد بين دوز درماني در بين داروها ( آتروپين، بريتليوم )

5- اختلاف كم بين حداقل و حداكثر دوزهای درماني داروها  ( ايزوپرترنول، نيپرايد، ليدو كائين )

6- تغيير در مكانيسم تاثير داروها با كمترين تغيير در دوز دارو ( دوپامين )

7- اختلاف زياد مابين دوز دارو و مقدار دارو در آمپول ها و ويالهاي موجود ( TNG، نيپرايد )

محاسبات رايج داروها در بخشهاي ويژه

۱- محاسبه و تنظیم تعداد قطرات میکروست حاوی دارو

60 × مقدار داروي دستور داده شده × مقدار حجم سرم  

--------------------------------------------------------------     = تعدادقطرات

                       مقدار كل داروي موجود

مثال : اگر 10 μ / kg / min دوپامين براي بيمار 60 كيلوگرمي تجويز شده باشد، با توجه به اينكه يك آمپول 200 mg دوپامين در 100 سي سي ميكرو ست حل شود، تعداد قطرات چند است؟

                ۶۰×(۶۰×۱۰)×۱۰۰

          ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  = تعداد قطرات

            200000 =  1000mg ^ 200

حال بدون توجه به فرمول هاي روتين شما را با فرمول جديدSRF1 آشنا میكنيم. با اين فرمول شما در عرض چند ثانيه مي توانيد بدون محاسبات فراوان و در ذهن خود سريع تعداد قطرات ميكروست حاوي دارو را حساب كنيد كه به قرار زير است :

فرمول SRF:

 هرگاه هر دارويي با هر ميزاني در 100 سي سي ميكروست ريخته شود 6 قطره آن حاوي همان مقدار داروست كه ريخته شده با يك واحد كوچكتر

يعني اگر شما :

       ·  TNG 5mg در 100سي سي ميكروست حل كرديد،  6 قطره آن TNG 5μ دارد.

       ·  200 mg دوپامين در 100سي سي ميكروست حل كرديد، 6 قطره آن μ200 ميكروگرم دوپامين دارد.

       ·  50 mg نيپرايد در 100سي سي ميكروست حل كرديد، 6 قطره آن μ50 ميكروگرم نيپرايد دارد.

2- محاسبه و تبديل درصدهاي دارويي به گرم

با توجه به اينكه تعداد زيادي از داروها و سرم ها ( مقدار داروي موجود در ظروف آنها به صورت درصد (%) نوشته شده است ( كلسيم ، ليدوكائين ، گلوكز هيپرتونيك ) پرستار براي رساندن مقدار داروي دستور داده شده بايد بتواند آن مقدار را محاسبه و از ظرف فوق برداشت كند.

                  درصد % = گرم در سي سي

مثال : محلول ليدو كائين 1 %

   1000 = 1 گرم            mg 100 سي سي

       X (مجهول)            یک  سی سی

                  ۱۰۰۰×۱

۱۰ mg  =-----------------

                    ۱۰۰

حال بدون توجه به تناسب رياضي فوق توجه شما را به رابطه SRF2 جلب مي كنيم كه هر گاه خواستيد مقدار دارويي كه بر حسب درصد نوشته شده است را محاسبه كنيد، نياز به تناسب رياضي نباشد:

هر گاه غلظت دارويي با درصد مشخص شده باشد، فقط با حذف علامت درصد ( % ) و گذاشتن رقم صفر جلوي عدد آن دارو ، يك سي سي آن دارو حاوي اين عدد بدست آمده به واحد ميلي گرم مي باشد ، مثال :

   ۱% يعني :يك سي سي آن 10 ميلي گرم دارو دارد.

     ۲% يعني :يك سي سي آن 20 ميلي گرم دارو دارد.

     ۲۰ % يعني :يك سي سي آن 200 ميلي گرم دارو دارد.

        ۵۰ % يعني :يك سي سي آن 500 ميلي گرم دارو دارد.

3- تبديل اكي والان به گرم

       ( گرم ) جرم ملكولي   =  يك اكي والان       

               ظرفيت

ظرفيت املاح شايع مورد استفاده عبارتند از :

كلرور پتاسيم = 1  ، كلرور سديم = 1 ، سولفات منيزيم = 2

مثال :

با توجه به اينكه KCL موجود 15 % مي باشد يك سي سي آن چند ميلي اكي والان KCL دارد ؟

  ۵/۷۴ گرم = 5/35 + 39 = يك اكي والان KCL                                                 

                         1

و چون meq 1000 = يك اكي والان است ، و mg 74500 = Meq 1000 خواهد بود ، پس يك ميلي اكي والان KCL  = mg 74/5 خواهد بود .از طرفي 15 % يعني يك سي سي آن 150 ميلي گرم KCL دارد پس هر يك سي سي آن حاوي 2 ميلي اكي والان KCL مي باشد .

4- پمپ انفوزيون سرنگ

با توجه به شيوع استفاده از اين دستگاه توجه شما را به رابطه زير جلب مي كنيم :

اگر بر اساس آنچه در روش ميكروست دارو حل كنيد، همان مقدار دارو را در سرنگ 100 سي سي حل كنيد تعداد قطره در دقيقه بر حسب دستور داده شده پزشك ، همان مقدار سي سي در ساعت خواهد بود ، مثال :

اگر بيماري دستور 10μ g /min سرم TNG دارد اگر همانند روش ميكروستي شما 5 ميلي گرم TNG در 100 سي سي سرنگ بريزيد چون در روش ميكروستي 12 قطره در دقيقه مي شود پس همان 12 سي سي در ساعت در روش سرنگي خواهد بود فقط اگر سرنگ 50 سي سي استفاده كرديد و همان مقدار دارو را در آن حل كرديد اين مقدار بايد نصف گردد  .

5- انفوزیون هپارین

هر گاه براي انفوزين هپارين فقط 10000 واحد هپارين در 100 سي سي ميكروست حل كرديد تعداد قطرات تنظيمي همان مقدار دستور داده شده پزشك درساعت است فقط باحذف دورقم سمت راست آن.

مثال :

اگر دستور 500 واحد در ساعت است 5 قطره در دقيقه  

 اگر دستور 1000 واحد در ساعت است 10 در دقيقه

اگر دستور 1500 واحد در ساعت است 15 قطره در دقيقه              

6- اکسیژن

همانطور كه مي دانيد اكسيژن يكي از داروهاي مهم است كه در بخشهاي ويژه مصرف فراواني دارد و معمولاً از طريق سوند بيني، ماسك و ماسك به همراه كيسه داده مي شود كه بايد ميزان مورد نياز آن را بر حسب ميزان Pao2 بيمار در درصد Fio2 تغييراتي داد. به همين منظور پرستار بايد بداند كه هر ليتر اكسيژن كه در دقيقه به بيمار مي دهد چند درصد اكسيژن دارد.

جدول زير روابط بين تعداد ليتر در دقيقه و Fio2 را نشان مي دهد.

          

 

درصد اكسيژن جاري دمي = Fio2 *

SRF= Sadeghi Rapid Formula

نويسنده : مهدي صادقي شرمه

كارشناس ارشد پرستاري و

عضوهيات علمي دانشگاه علوم پزشكي بقيه ا...(عج)